Sınıf Çemberi'nde Öğrenme
Sınıftaki herkesin bütüncül gelişimini destekleyerek kapsayıcı ve katılımcı bir öğrenme alanı oluşturan çember, sosyal duygusal öğrenmeye tanımlanmış bir alan açar. Bununla birlikte, özellikle dil becerileri ve problem çözme becerileriyle bilişsel gelişimi ve eleştirel düşünme becerilerini de destekler.
Bu kısımda Sınıf Çemberi’nin ana temaları ve katılımcı özelliği ile sosyal duygusal öğrenme arasındaki ilişki ele alınmıştır. Ayrıca çemberin ana tema ve konularının açıklamalarına da yer verilmiştir.
Sınıf Çemberi’nin Ana Temaları ve Sosyal Duygusal Öğrenme
Sınıf Çemberi, sınıftaki tüm bireylerin kendileriyle ve birbirleriyle duygu ve ihtiyaçlar aracılığıyla bağlantı kurmasını ve sınıfın herkes için güvenli ve katılımcı bir yaşam alanına dönüşmesini, öğrenmenin de bu bağlantı ve dönüşüm süreci boyunca gerçekleşmesini hedefler.
Bu hedefin odağında üç ana tema bulunmaktadır. Bu üç tema, bireyin ve topluluğun bağlantısını sağlayan duygu ihtiyaç farkındalığı, bu bağlantının zemininde katılımcı bir yaşamı kurmayı kolaylaştıran birlikte karar, birlikte yaşam içindeki anlaşmazlıkları barışçıl yolla çözmeyi sağlayan anlaşmazlık çözümüdür.
Çemberde bu üç tema sosyal duygusal öğrenme kapsamında ve deneyime dayalı öğrenme süreçleri içinde ele alınır. Bu temalar, sosyal duygusal gelişimde potansiyel taşıyan ve hem bireysel hem de topluluk olarak gelişimi destekleyen çalışma alanlarıdır.
Çemberde çocuklar ve öğretmen sosyal duygusal becerileri deneyimleyerek öğrenir ve her deneyimle öğrenme derinleşir. Sosyal duygusal öğrenme öz farkındalık, öz yönetim, sosyal farkındalık, ilişki becerileri ve sorumlu karar verme becerilerinden oluşmaktadır. Sosyal duygusal öğrenme becerileri çemberde birbirlerinden ayrı ele alınmaz, birbirleriyle ilişkilenir fakat her temada öne çıkan beceriler değişebilir.
Çemberde çocukların duygularını fark etmesi, tanımlaması öz farkındalık becerilerini; duygularını düzenlemesi, duygularıyla ve ihtiyaçlarıyla bağ kurarak harekete geçmesi ve sorumluluk alması öz yönetim becerilerini; arkadaşlarının duygularını ve ihtiyaçlarını fark etmesi, onların güçlü yönlerini tanıması ve takdir etmesi, sınıf topluluğunun ihtiyaçlarını tanıması ve anlaşmalara dâhil olması sosyal farkındalık becerilerini desteklemektedir.
Bununla birlikte çemberde çocukların dinleme ve ifade becerilerini geliştirerek etkili bir iletişim kurması, birlikte yaşam koşullarını iş birliği içinde oluşturması ve sürdürmesi, anlaşmazlıkların çözümü için barışçıl yollar kullanması ilişki becerilerini; iş bölümünde ve sınıf anlaşması sürecinde “birlikte yaşam” üzerine düşünmesi, sorumluluk alması ve değerlendirmeler yapması sorumlu karar verme becerilerini de desteklemektedir.
Çemberde öğrenme sürecinde anahtar olma özelliği taşıyan iki temel beceri bulunmaktadır: İfade ve dinleme becerileri. İfade ve dinleme, çember için kritik olduğu kadar sosyal duygusal becerilerin gelişimi için de önemlidir. Çemberde ilk haftadan itibaren desteklenen bu beceriler geliştikçe sosyal duygusal gelişim desteklenir, sınıf topluluğu içinde iş birliğine dayalı bir öğrenme alanı oluşur.
Çemberde öğrenme sürecinin bir diğer özelliği, becerilerin sınıftaki herkesin bireysel gelişiminin yanı sıra sınıf topluluğunun gelişimi açısında da ele alınmasıdır. Çemberde birey olma ve topluluk olma süreçleri eş güdümlü biçimde ilerler ve bu iki sürecin desteklemesi, güçlü bir sosyal duygusal öğrenme alanının oluşmasına katkı sağlar.
İfade ve dinleme becerisinin birlikte ve dengeli olarak ele alınması bunun bir örneği olarak görülebilir. Bireysel olarak ifade becerisinin gelişmesi, topluluk olarak dinleme becerisinin gelişmesi ile ilişkilidir. Temalar açısından da benzer bir durum söz konusudur. Duygu ve ihtiyaç farkındalığına dair bireysel gelişme topluluk olarak birlikte yaşam koşullarının oluşmasına ve topluluğu birlikte öğrenme alanının genişlemesine olanak sağlar.
Çember akışlarındaki öğrenme hedefleri ve izleme göstergeleri, sosyal duygusal öğrenmeye ilişkin süreci yapılandırır ve öğretmene çocukların becerilerinin gelişimini izlemek ve değerlendirmek konusunda rehberlik eder.
Çemberde öğretmen dâhil herkesin eş değerli olduğu daha önce ifade edilmiştir. Hem bu ilkenin hem de sosyal duygusal öğrenmenin bir gereği olarak çember çalışmaları öğretmenin de sosyal duygusal gelişimini destekleyecek içeriklere sahiptir. Çocukların gözlem yaparak, taklit ederek ve modelleyerek sosyal becerilerini geliştiriyor olmaları ve somut deneyimlere yönelik geri bildirimin öğrenmeyi güçlendirmesi, öğretmenin de bu becerileri kullanıyor olmasını gerekli hâle getirir. Öğretmenin çemberlere aktif olarak katılması, çember öncesinde hazırlıkları özenle yapması, kendi becerilerini değerlendirerek ihtiyaç duyduğu beceriler üzerine çalışması gerekir. Aşağıda yer alan bilgi notları bu çalışmaları destekler.
Sınıf Çemberi'nde Katılım ve Sosyal Duygusal Öğrenme
Çocuk katılımı, hak sahibi bir birey olarak kabul edilen her çocuğun kendi yaşamını ilgilendiren kararlara katılması demektir. Sınıf yaşamındaki her şey çocukları doğrudan ilgilendirmektedir. Sınıf Çemberi çocuklara uygun araçlarla, çocukları bilgilendirerek ve herkesin gönüllü olarak dâhil olmasını sağlayarak kapsayıcı ve güvenli bir ifade alanı açar. Birlikte yaşam için oluşturulan anlaşmalarla (sınıf anlaşması, çember anlaşması ve iş bölümü) çocuklar kararlar alır, kararların gerektirdiği sorumlulukları üstlenir.
Çocukların katılımı, sosyal duygusal becerilerin desteklenmesi ile gelişir ve güçlenir. Katılım deneyimi de sosyal duygusal becerileri geliştirir. Duygu ve ihtiyaçlarla bağlantının artması ile gelişen öz farkındalık ve öz yönetim becerileri, çocukların görüşlerini ve geri bildirimlerini ifade etmelerini kolaylaştırır. Birbirleriyle kurdukları bağlantı ile güçlenen sosyal farkındalık becerileri, birbirinin ihtiyaçlarını gözeten kararlar almalarını destekler. İlişki becerileri, karar alma süreçlerinin barışçıl biçimde geçmesine destek olduğu kadar geri bildirimleri duymayı, müzakere yapmayı ve iş birliği kurmayı sağlar. Sorumlu karar verme de, başkaları konusunda saygılı seçimler yapmalarını, eylemlerinin sonuçlarını değerlendirmeyi ve buna göre adımlar atmalarını destekler.
Çocukların birlikte karar alma deneyimini yaşadıkları süreçler, karar mekanizmalarına katılımlarını, etki alanlarını da gösterir. Birey olma süreçleri kadar bir topluluğun üyesi olma, aidiyet kurma süreçlerini de destekler.
Sınıf Çemberi’nin Konuları ve Bilgi Notları
Bilgi notları, Sınıf Çemberi’nin ana temalarını ve tamamlayıcı konuları tanıtmak ve öğretmenin hazırlıklarını desteklemek amacıyla hazırlanmıştır.
Çemberin üç ana teması olan duygu ihtiyaç farkındalığı, birlikte karar ve anlaşmazlık çözümü, öğrenme alanını tutan bağlantı ve geri bildirim temaları ile desteklenir. Bağlantı bu üç temayı çalışmak için uygun zemini hazırlar. Geri bildirim ise öğrenme sürecinin canlılığını ve gelişmesini sağlayan değerlendirmeleri içerir. Bir sonraki kısımda detaylı olarak görüleceği gibi, her dönem bağlantı ile başlar, geri bildirim ile sona erer. Sınıf Çemberi’nin üç ana teması da her dönem derinleşerek ele alınır.
Bu üç ana temanın ele alınmasını ve bu temalarda derinleşmeyi sağlayan başka konular da ele alınır. Gözlem, yargı ve yorumlardan arınmış, gerçekçi bağlantılar kurmak için yol gösterir. Anlaşmalar ve sınıf içi iş bölümü, birlikte kararın somutlandığı mekanizmalar olmaları dolayısıyla önem taşır. Takdir, öğrenme ve birlikte yaşam sürecinde katkılara odaklanmayı kolaylaştırır. Rica, birlikte karar alma ve anlaşmazlık çözümünde eş değerli bir iletişimi sağlar. Empati, tüm bu tema ve konuların sınıfta yaşanmasını kolaylaştırır, aynı zamanda bu tema ve konular çalışıldıkça hayata geçer.
Çemberde bu tema ve konular tüm sınıf düzeylerinde farklı derinliklerde çalışılır. Böylece sınıflarda çocuk katılımının ve empatinin hayata geçmesi mümkün olur.
Bu tema ve konulara dair öğretmenin çember çalışmasını yürütmesini sağlayacak yeterlilikte bilgileri ve çalışmayı kolaylaştıracak bazı egzersizleri Bilgi Notları içinde bulabilirsiniz.